خلاصه:
گونه های متفاوت جنس اپی ریتروزواون در گاو، گوسفند، بز، گربه، خوک و حتی انسان گزارش شده است و می تواند به عنوان یک بیماری مشترک بین انسان و دام مد نظر قرار گرفته شود. گونه های اپی ریتروزواون انگل اجباری گلبول های قرمز، پلاکت ها و پلاسمای دام و انسان بوده و به وسیله بندپایان و حتی ابزار مکانیکی که جهت بریدن شاخ و اخته کردن بکار می رود و همچنین تزریق واکسن با سرنگ های مشترک و تزریق خون آلوده از حیوان بیمار به حیوان سالم منتقل می گردد. (1) بیماری باعث کم خونی، ضعف، لاغری و تب خفیف می شود و در موارد حاد، کم خونی شدید، ناتوانی، بزرگ شدن طحال و کبد، تب بالا، کم شدن وزن و در نهایت مرگ حاصل می گردد. جهت پیشگیری: از بین بردن بندپایان، استریل کردن وسایل و ابزار جراحی، استفاده از سرنگ های یک بار مصرف، تغذیه خوب و رفع کمبود مکمل های غذایی و مدیریت صحیح توصیه می گردد. ضمنا، در صورت امکان میتوان از اکسی تتراسیکلین نیز جهت درمان استفاده نمود.
مقدمه و طبقه بندی:
سه جنس از خانواده آناپلاسما تاسه آ (Anaplasmataceae) در رده ریکتزیا قرار گرفته اند. ارگانیسم های موجود در این خانواده به صورت کوکسی های کوچک، میله ای یا باسیلی کوچک بوده و به روش دوتایی تقسیم می شوند و جزء انگل های اجباری دام و انسان بوده و در گلبول های قرمز، پلاکت ها و پلاسمای خون قرار دارند و در بررسی های انجام شده با میکروسکوپ نوری دیواره سلولی ندارند (1و2) نی مارک و همکاران (4و5و6) و سایر محققین بخصوص می سینک همکاران (3) پیشنهاد نمودند که گونه های اپی ریتروزواون از رده ریکتزیاها خارج شده (3) و در رده مایکلوپلاسما، خانواده مایکوپلاسما تاسه آ (Mycoplasmataceae) قرار داده شود ولی پروفسور اوای لینرگ (7) معتقد است که تشابه قسمت کوچکی از ژنوم و تشابه ناقص توالی ژنتیکی برای یکی بودن جنس های اپی ریتروزواون و مایکوپلاسما کافی نیست و تا موقعی که بررسی قاطع و مدللی از نقطه نظر رده بندی در مورد تشابه یا تناقض این دو جنس ارائه نشده باشد توصیه می شود جنس اپی ریتروزواون جزء اجرام ریز ریکتزیایی در نظر گرفته شود.
شکل شناسی:
گونه های اپی ریتروزواون شامل: اپی ریتروزواون ون یونی (Eperythrozoon wenyoni)، اپی ریتروزواون تگامد (Epe. Tegamode)، اپی ریتروزواون بوویس (Epe. Bovis) واپی ریتروزوان تومی ای (Epe. Tuomii) در گاو، اپی ریتروزواون اویس (Epe. Ovis) در گوسفند و بز، اپی ریتروزواون فلیس (Epe. Felis) در گربه، اپی ریتروزواون سویس (Epe. Suis) در خوک و گونه نامشخص اپی ریتروزواون (Eperythrozoon spp) در انسان می باشد.
در بررسی های میکروسکوپی گسترش های تهیه شده از خون رگ های جداری در دام زنده و خون قلب در دام های تلف شده تک یاخته به شکل گرد، کوکسی، راکت تنیس و میله ای به اندازه 3-1 میکرون در سطح و در جدار گلبول های قرمز، در روی پلاکت ها و به حالت آزاد در پلاسما به صورت توده های کوکسی مانند یا مجزا از هم به رنگ قرمز ارغوانی دیده می شوند و از راه تقسیم دوتایی و احتمالاً جوانه زدن تکثیر می یابند.
انتقال:
مگس ها، پشه ها، کک ها و کنه ها بخصوص کنه رپیسفالوس سانگواینس (Rhipicephalus Sanguineus) انگل را منتقل می نمایند و هم چنین امکان دارد وسایل و ابزار مکانیکی که برای بریدن شاخ، پشم چینی، اخته کردن به کار میروند و همچنین تزریق خون یا واکسن با استفاده از سرنگ های مشترک باعث انتقال انگل بشوند. انتقال انگل از طریق جفت در بره ها و در انسان نیز گزارش شده است.
علائم کلینیکی در حیوان بیمار:
علائمی که بیشتر مورد توجه می باشند عبارتند از کم خونی، زردی مخاطات، عدم اشتها، تب خفیف، کم شدن وزن، نقصان پشم، ادرار کاملاً زرد و گاهی تیره و حتی امکان دارد هموگلوبین نیز در ادرار دیده شود ضمناً عضلات حرکتی سفت شده و تلوتلو خوردن دام در راه رفتن دیده می شود.
علائم کلینیکی در حیوانات تلف شده:
رنگ پریدگی و زردی بافت ها، آبکی شدن خون، متورم شدن طحال، بزرگ شدن کبد، چسبندگی صفرا، بی رنگ شدن و درجات مختلف قهوه ای و یا قرمز شدن کلیه ها، آب آوردگی پریکارد قلب، فساد چربی کبد (Fatty degeneration of Liver) ، پایین آمدن میزان PCV، فاگوسیتوز گلبول های قرمز خون، آنی زوسیتوزیس و پوای کیلوسیتوزیس، سلول های بازوفیل نقطه دار و کم شدن لکوسیت ها جزء علائم کلینیکی در حیوانات تلف شده می باشند.
وجود ایمنی:
وجود پادتن در طی عفونت و یا کمی بعد از عفونت ممکن است نشان یا علامت یک اتوایمیون (Auto- immune) باشد. مثبت بودن تست کومز (Antiglobulin coombs test) میتواند معرف وجود اتوایمیون گلبول های قرمز و اساس پاتوژنزیس (Pathogenesis) ناشی از اپی ریتروزواون باشد ضمناً گزارش شده که بره های به دنیا آمده از میش های آلوده در مقابل عفونت اپی ریتروزواون اوویس (Epe. Ovis) مقاومت نشان داده اند و ممکن است انتقال پادتن از طریق کلستروم (Colostrum) در این مورد نقش داشته باشد. برداشت طحال حساسیت دام را نسبت به عفونت افزایش می دهد و به احتمال زیاد در حیوانات آلوده ای که به صورت حامل هستند برداشت طحال باعث برگشت مجدد بیماری به صورت حاد می گردد. در گوسفندانی که برای مرحله دوم آلوده می شوند به دلیل وجود ایمنی علائم کلینیکی بیماری معمولاً ظاهر نمیشود.
تشخیص:
یکی از راه هایی معمولی و سریع آزمایش میکروسکوپی گسترش های تهیه شده از خون حیوان بیمار یا تلف شده می باشد، معمولاً پس از عفونت اولیه میکرو ارگانیسم در خون قابل رویت می باشد و به طور کلی زمان ظهور میکرو ارگانیسم بستگی به میزان دوز وارد شده به بدن حیوان حساس دارد هر قدر میزان دوز تزریقی بیشتر باشد انگل در خون و یا به عبارت دیگر پارازیتیمیا (Parasitaemia) سریعتر ظاهر میگردد. وجود پارازیتیمیا معمولاً یک تا سه هفته طول میکشد و در موارد حاد بیماری پارازیتیمیا تا 134 روز ادامه داشته است، از طرفی ممکن است در حیوانات حامل بعلل مختلف پارازیتیمیا مجدداً ظاهر گردد و حتی در حیوانات ناقل تا پنج بار برگشت پارازیتیمیا گزارش شده است. مشکلات تشخیص انگل اپی ریتروزواون در گسترش خون شبیه مشکلاتی است که در تشخیص آناپلاسموز دیده می شود تهیه گسترش های نامناسب، لام های میکروسکوپی کثیف، رسوب رنگ در روی گسترش های تهیه شده موانعی هستند که در تشخیص انگل دخالت دارند و در مواردی که آلودگی بسیار خفیف و یا در مواردی که علائم حاد کلینیکی و پیشرفته وجود دارد ممکن است انگل در خون دیده نشود و در چنین مواقعی بهتر است در دفعات و در فواصل متعدد گسترش از خون تهیه شده و بررسی های میکروسکوپی انجام شود. ضمناً یادآور می شود که حتی الامکان خون حیوان سریعاً مورد بررسی قرار گیرد زیرا تک یاخته در گسترش های تهیه شده از خون نگهداری شده ممکن است از بین بروند.
EDTA در مقایسه با سایر مواد ضد انعقاد در فرستادن خون به آزمایشگاه بهتر است.
با استفاده از رنگ گیمسا انگل ها به اشکال گرد، باسیلی یا کشیده و یا فرم های نامنظم به اندازه 3-1 میکرون به رنگ قرمز ارغوانی در روی گلبول های قرمز یا در جدار آنها و روی پلاکت ها و یا به حالت آزاد بشکل گرد یا راکت تنیس دیده می شوند. انگل ممکن است به صورت فردی یا چندتایی دیده شود و در صورتی که با اکریدین اورانژ (Acridine Orange) رنگ آمیزی انجام پذیرد انگل به صورت نارنجی شفاف مشاهده می گردد.
آزمایش کومز (Antiglobuline coombs test) در تشخیص بیماری کمک می نماید و گروهی معتقدند که تست کومز چندان اختصاصی نیست و می تواند جواب های کاذب در مقایسه با سایر بیماری های همولیتیک داشته باشد تست اختصاصی در مورد اپی ریتروزواون تست ایمنوفلورسانس غیرمستقیم و تست الیزا می باشد و روش های مولکولی نیز اخیراً مورد استفاده قرار گرفته است. تشخیص انگل باید با آناپلاسموز، بیماری های کرمی (Helminthosis)، تغذیه ناقص (Malnutrition) و مسمومیت مزمن با فلزات بخصوص مس اشتباه نشود.
درمان، روش های پیشگیری و کنترل:
درمان قاطعی برای از بین بردن اپی ریتروزواونوزیس وجود ندارد. امکان دارد تتراسیکلین ها اثر درمانی نسبتاً مناسبی در جلوگیری از گسترش بیماری داشته باشند از طرفی حتی اگر دارو موثر باشد امکان دارد مجدداً در حیوان به ظاهر درمان شده علائم حاد بیماری دیده شود. دقت در تغذیه، جلوگیری از آلودگی های کرمی، تأمین مواد مکمل غذایی و از بین بردن ناقلین و رعایت اصول بهداشتی می تواند در عدم گسترش بیماری موثر باشد. گرچه فعالیت های قابل توجهی در مورد تولید واکسن های نوترکیب انجام شده ولی هنوز واکسن مناسب و موثری به بازار نیامده است.
در حیواناتی که به صورت حاد آلوده شده و علائم شدید کلینیکی را نشان می دهند به خصوص در گربه های گران قیمت انتقال خون می تواند در درمان حیوان بیمار موثر باشد. درمان گوسفندان در گله های آلوده چندان مورد توجه نیست زیرا درصورتی که حیوانات آلوده به نحو خوبی تغذیه شوند و ریز مغذی های مورد نیاز در دسترس آنها باشد امکان دارد بهبود یافته و ایمنی نسبی برضد بیماری ایجاد گردد.
اپی ریتروزواونوزیس در انسان:
بررسی های انجام شده با استفاده از میکروسکوپ نوری، میکروسکوپ الکترونی و تزریق به حیوانات حساس در مغولستان داخلی در چین در سال های 6-1994 نشان داده اند که از 1529 نمونه مورد بررسی %3/35 واجد اپی ریتروزواون بوده اند و از میان 74 زن آبستن در منطقه در 34 نفر آنها وجود اپی ریتروزواون مورد تأیید قرار گرفته است و در نمونه های تهیه شده از بند ناف و خون نوزادان در هنگام تولد نیز وجود اپی ریتروزواون مثبت بوده است. با توجه به بررسی های یاد شده مشخص شده است که بیماری در انسان هم دیده شده و انگل از طریق جفت به جنین منتقل می گردد. از طرفی گسترش بیماری با وضعیت شغلی انسان و ارتباط آن با حیوان بستگی دارد.
بررسی های انجام شده در موسسه رازی:
گرچه اپی ریتروزئونوزیس ناشی از اپی ریتروزواون در گاو از نظر بیماری زایی خطراتی را متوجه دام آلوده به این انگل نمی نماید و فقط در بعضی مواقع به علت وجود زمینه های مختلف ضعیف بودن دام درجه حرارت بالا رفته و حتی امکان دارد علائم کم خونی و ضعف شدید از نظر کلینیکی و جراحات خونی در گسترش های گرفته شده از خون دام آلوده دیده شود معذالک برای اینکه سویه های تیلریا آنولاتا موجود در آزمایشگاه درضمن پاساژ روی گوساله آلوده نشوند و یا اینکه سویه های آلوده را از وجود این انگل پاک نماییم درصدد برآمدیم جهت از بین بردن این انگل مزاحم روش های مختلف آزمایشگاهی را مورد بررسی قرار دهیم که عبارتند است از:
الف- مقاومت انگل در برودت های پایین
بررسی ها نشان دادند که انگل اپی ریتروزواون ون یونی در برودت منفی 70 درجه سانتیگراد به مدت 342 روز و در برودت منفی 20 درجه سانتیگراد به مدت 15 روز به طور فعال می تواند باقی بماند.
ب- واکنش های حرارتی انگلی سویه جدا شده اپی ریتروزواون ون یونی عبارتند از:
دوره کمون حرارتی 15 روز
دوره کمون انگلی 10 روز
حداکثر درجه حرارت 40/5 درجه سانتی گراد
مدت بالا بودن درجه حرارت یک روز
مدت زمان وجود انگل در خون دو روز
حداکثر میزان انگل در خون جداری %10
ج- آزمایش های مختلفی که در روی گوساله های سرابی و کرمانشاهی و هلشتاین آلوده به انگل انجام دادیم به این نتیجه رسیدیم که آکاپرین، ترامایسین، ارومایسین، پنی سیلین به تنهایی یا مخلوط با هم مثل اکاپرین+ ارومایسین، ارومایسین + پنی سیلین، ترامایسین +اکاپرین و پنی سیلین + اکاپرین، هیچگونه اثر قاطعی روی انگل نداشته و احتمالاً برای مدت کوتاهی انگل در دستگاه گردش خون دیده نمی شود.
“References”
1) Callow , L.L (1984) : Health in Australia , Volume 5, Protozoal and Rickettsial Diseases , part three,
Arthropod- Borne Rickettsias of the Blood P:202-211
2) Hoelzle, L,E , Hoelzle, k., Ritzman, M., Heinrilzi, K., and Wittenbrink ,
M.M., (2006) : Mycoplasma suis Antigens Recognized During Humoral Immune Response in Experimentally Infected pigs., Clinical and Vaccine Immunology ,13,P : 116 – 122
3) Messick , j. B. , Walker , P.G., Raphael , W., Bernt . L ., & Shi ,×(2002) : Phylogenetic and Secondary Structured Relatedness of their 16 Sr RNA genes to other Mycoplesmas., International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology , 52,P: 693-698
4) Neimark , H., Johansson , K- F., Rikihisa , y & Tully , y. G., (2001) : Proposal to transfer some members of the Genera Haemobartonella and Eperythrozoon to Gennus Mycoplasma With Descriptions of candidatus Mycoplasma haemoflis ……… and candidatus mycoplasma Wenyoni.,
International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology ., 54., P: 365-371
5) Neimark , H., Hoff ., B & Ganter . m (2004): Mycoplasma ovis comb , nov (Formerly Eperythrozoon ovis). An epierythrocytic Agent of Haemolytic Anaemia in Sheep and Goat. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 9.54.,P: 365-371
6) Neimark ,H., Peters, Robinson , B.L., & Stewart , L. B (2005): Phylogenetic Analysis and Descriptions of Eperythrozzn coccoides., Proposal to Transfer to the genus Mycoplasma as Mycoplasma coccoides com . Nov and Request for An Opinion .,
International Journal Systematic and Evolutionary Microbiology ,55., P: 1385-1391
7) Uilenberg. G. Thiancourt , F & jongejan , F ., (2004) : An Molecular Taxonamy : What is in a Name? Experimental Applied Acarology., 32, P:301-312
8) Young , D ., Tai, X., Qiu , y. and Yun , S (2000): Prevalence of Eperythrozoon SPP , Infection and Congential Eperythrozoonsis in Humans in Inner Mongolia, China 125(2) ., P: 421-6